ملات ماده ای خمیری و البته چسبنده است که برای ساخت ساختمان به کار می رود. ملات موجب چسپاندن قطعات مصالح مختلف ساختمانی به يكديگر مي شود. ملات ها به دلیل آنکه قطعات مختلف ساختمان را یکپارچه می کنند نیرو های مختلف را به سمت پی و یا به عبارت بهتر به منطقه زیرین اسکلت ساختمان منتقل می کنند.
ملات از خوب در هم کردن يک جسم چسباننده مانند سيمان ، گچ و يک جسم پرکننده مانند دانه هاي ريز و درشت ماسه و يا سبکدانه ها ساخته مي شود.
ملات خوب ترکيبي است از مصالح مرغوب ، دانش فني، انتخاب طرح اختلاط مناسب ، لوازم دقيق اندازه گيري مصالح تشکيل دهنده ، ماشين آلات مخلوط کننده همگن مصالح و کنترل و نظارت تخصصي و ....فراهم آوردن همه اين عوامل در کارگاه هاي ساختماني امکانپذير و اجرائي نيست.
توليد ملات به روش سنتي در کارگاه ها همواره با مشکلاتي از قبيل : عدم کنترل بر ميزان مواد تشکيل دهنده ، عدم مخلوط شدن مناسب مصالح با يکديگر ، ميزان ضايعات بالا ، بکارگيري نيروي انساني زياد و ...همراه بوده است. به دليل همين ضعف ها ، ملات تهيه شده در روش سنتي يا فاقد کيفيت مناسب و استاندارد بوده و يا مجريان جهت پيدا کردن اطمينان خاطر با افزايش ميزان مواد مصرفي مانند سيمان باعث غير اقتصادي شدن ملات بدست آمده مي شوند.
ملات ها از دو قسمت اصلي تشكيل مي شوند، چسب كه حجم کمی از ملات را به خود اختصاص می دهد و جسم پركننده كه تقريبا در حدود 80% حجم ملات را تشكيل مي دهد. بعنوان نمونه در ملات ماسه سيمان، سيمان بعنوان چسب و ماسه بعنوان جسم پركننده می باشد.
دسته بندی ملات ها:
ملات ها به گونه های گوناگونی دسته بندی می شوند، یکی از انواع دسته بندی ملات به دو گونه هوازی و آبی می باشد.
ملات های هوازی: ملات هایی که فعل و انفعالات در داخل آنها در هوای خشک انجام می گیرد و مقاوم می‌گردند. اگر این ملات ها در مجاورت رطوبت قرار بگیرند خواص خود را از دست خواهند داد.
ملات های آبی: ملات های که فعل و انفعالات در داخل آنها در مجاورت رطوبت و یا در زیر آب انجام می شود و مقاوم می گردند. اگر این ملات ها نیز در مجاورت هوای خشک قرار بگیرند خاصیت خود را از دست خواهند داد.
دسته بندی دیگر از ملات ها به دسته بندی آنها به دو نوع زود گیر و دیر گیر می باشد.
ملاتهاي زودگير: ملات هایی که عموما دارای ماده چسبنده گچ در داخل خود هستند. اين ملاتها بسيار زود سفت می شوند بطوريكه پس از 4 الي 5 دقيقه بعد از اختلاط با آب شروع به سفت و سخت شدن می نمایند و بعد از 10 الي 20 دقيقه عمل سخت شدن در آنها به پايان مي رسد.
ملاتهاي ديرگير: اين ملات ها اغلب در مجاورت هوا و گاهي نيز در زير آب سخت مي شوند. زمان سخت شدن اين ملات ها اغلب از 2 ساعت شروع شده و عموما تا 72 ساعت به بالاترین میزان سختي خود مي رسند.
انواع موارد استفاده ملات:
به طور کلی ملات ها به سه گونه مورد استفاده قرار میگیرند:
1- در روش اول انواع مواد اولیه به صورت جداگانه به محل کارگاه ساختمانی حمل می شوند و در آنجا به صورت سنتی و نادقیق با یکدیگر ترکیب می شوند و مورد استفاده قرار میگیرند.
2- روش دوم که به نام ملات تر شناخته می شود، ملات ها در کارگاههایی با مخلوط کردن مواد اولیه تهیه می شوند و این ملات ها قبل از حمل به سمت کارگاه های ساختمانی تحت نظر آزمایشگاه کنترل کیفیت کارگاه سازنده ملات تر قرار می گیرند. این روش برای استفاده در حجم های بالا مقرون به صرفه است و معمولا در ساخت پی ساختمان ها، ستون ها، سقف مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش میکسرها وظیفه حمل ملات را برعهده دارند. مشکل دیگر این روش آن است که می بایست فاصله پر کردن میکسر تا استفاده در محل کارگاه ساختمانی کم باشد (حدود یکساعت) تا خاصیت های ملات تر حفظ شود و ملاتی استاندارد مورد استفاده قرار گیرد ولی در شهرهایی مانند تهران که ترافیک بالایی دارند رعایت این شرط بسیار دشوار می باشد و یا در بسیاری از شهرها و به خصوص روستاهای کشور ایران ممکن است نزدیکترین کارگاه ساخت ملات با محل ساخت ساختمان ساعت ها فاصله داشته باشد که عملا استفاده از ملات تر را غیر ممکن می سازد.
3- در روش سوم که به ملات خشک شهرت دارد مواد اولیه در کارخانه تحت نظارت های دقیق پیمانه و با یکدیگر مخلوط می شود و تحت نظارت های کنترل کیفیت قرار میگیرد و بصورت خشک در پاکت و یا فله با پر کردن سیلو تحویل مشتری نهایی میگردد و در محل کارگاه به هر میزان که مورد نیاز است با نسب مشخصی از آب مخلوط می شود و مورد استفاده قرار میگیرد.